Teveel is misschien niet goed voor je, maar zonder is ook niet echt lekker: zout is een belangrijk basisingrediënt in de keuken. Ik vertel je er alles over in deze serie met vandaag het basisingrediënt zout.
Wat is zout?
Als we het over zout hebben, bedoelen we meestal keukenzout. De scheikundige naam voor keukenzout is natriumchloride (NaCl). 1 gram keukenzout bestaat uit 0,4 gram natrium en 0,6 gram chloride. Zout is de belangrijkste bron van natrium in onze voeding. Wanneer het gaat over de gezondheidseffecten van zout, gaat het vrijwel altijd over de effecten van het natrium.
Zout is één van de vijf basissmaken, naast zoet, bitter, zuur en umami. Zout wordt gebruikt voor de bereiding en de conservering van voedsel. Met zout kun je etenswaren langer houdbaar maken. Bijna alles wat ons eten doet bederven – bacteriën, microben en dergelijke – heeft een hekel aan zout. Zout onttrekt ook vocht uit het eten. Vleeswaren zoals spek en salami, vis (gravad lax) en gefermenteerde groente zoals zuurkool worden allemaal met behulp van zout gemaakt.
Zout is ook een smaakversterker. Door een klein snuifje toe te voegen aan bijvoorbeeld cakebeslag of koekdeeg accentueer je de smaak en verbeter je de smaakbalans. Of wat dacht je van gezouten karamel?
Zout en gezondheid
Het advies van het Voedingscentrum gaat uit van een maximum van 6 gram zout per dag voor volwassenen. Meer dan 85% krijgt echter veel meer zout binnen per dag.
Waar moet je dan op letten als je minder zout wilt gaan eten? De meeste mensen zijn geneigd om het zoutvaatje weg te laten van tafel. Maar wist je dat zo’n 80% van het zout dat je binnenkrijgt zit in het eten en drinken dat je koopt in de winkel? De overige 20% voeg je toe bij het koken of aan tafel.
Fabrikanten voegen zout toe om eten op smaak te brengen, de houdbaarheid te verlengen of de juiste structuur te verkrijgen. De meeste zout zit in brood, vleesproducten en kaas. Maar ook in kant-en-klare maaltijden, soepen, sauzen, snacks en zelfs in roomijs of gebak!
Door zelf te koken, weet je hoeveel zout er aan je soep, saus of taart wordt toegevoegd. Als alternatief voor zout is het ook goed om gebruik te maken van kruiden, gedroogd of vers. In deze blog lees je hoe je veel gebruikte kruidenmixen zelf kunt samenstellen (dus zonder toegevoegd zout!).
Soorten zout
Naast bijvoorbeeld badzout of strooizout, kom je zout toch het meeste tegen in de keuken. Welke soorten zout kennen we allemaal?
- Keukenzout, ook wel tafelzout genoemd. Aan het Nederlands keukenzout wordt jodium toegevoegd.
- Zeezout (bevat geen jodium en is verkrijgbaar in grove en fijne vorm)
- Fleur de sel (zeezout met een zeer fijne kristalstructuur)
- Himalayazout (roze zout uit de Himalaya, de kleur wordt veroorzaakt door ijzeroxide)
- Koosjer zout (heeft een iets grovere korrel en weinig tot geen toevoegingen)
- Keltisch zeezout (licht grijs gekleurd zout dat is ontstaan door de opname van de mineralen uit de klei langs de zoutvelden. Erg mineraalrijk)
- Kala namak (Indiaas zwart zout, dat door de zwavelhoudende eigenschappen een geur en smaak heeft die doet denken aan gekookte eieren)
- Gearomatiseerd zout (zout met toegevoegde smaakmakers als kruiden, specerijen of bijvoorbeeld citroen)
Recepten met zout
In mijn keuken werk ik heel graag met fleur de sel. Fleur de sel is een enigszins vochtig zout. Hierdoor lost de zout niet op wanneer het over vochtig voedsel gestrooid wordt: het behoudt haar kristalstructuur en geeft een knapperige laag op het voedsel. De kristallen van fleurs de sel zijn ongelijk van afmetingen en onregelmatig gevormd en daarom lossen ze in een verschillend tempo op in de mond, waardoor je langer een zoute smaak houdt. In onderstaande recepten speelt zout een groter dan gemiddelde rol:
Spreekwoorden en gezegdes met zout
Zout in een open wond wrijven of strooien (het probleem erger maken)
Op alle slakken zout leggen (kritiek hebben op iedere kleinigheid)
Hij is het zout in de pap niet waard (hij is een nietsnut)
Iemand ongezouten de waarheid zeggen (iemand zeggen waar het om gaat)
Iets met een korreltje zout nemen (iets niet al te letterlijk nemen)
Zo zout heb ik het nog nooit gegeten (zo erg heb ik het nog niet meegemaakt)
Tips & trucs met zout
- Keelpijn? Gorgel regelmatig met een mengsel van 1 deel zout op 2 delen water en je bent zo weer van de pijn af!
- Aanslag in je theemok verwijder je eenvoudig met wat zout.
- Rode wijn gemorst? Strooi er een flinke laag zout op en laat de vloeistof zoveel mogelijk absorberen.
- Mieren in huis? Snijd ze de pas af met een ‘dammetje’ van zout!
- Een paar rijstkorrels in je zoutvaatje houden je zout droog.
- Soep of saus te zout uitgevallen? Kook nog even een aardappel mee, deze zal een teveel zout absorberen.
Trivia over zout
Wist je dat ons woord ‘salaris’ afkomstig is van zout? Het Latijnse woord salarium betekent zoutrantsoen. Zout was vroeger een veel gebruikt betaal- en ruilmiddel. De Romeinen betaalden bijvoorbeeld de soldaten en ambtenaren met zout, hun ‘salarium’. Salaris is daarvan afgeleid. Zout werd ook wel het ‘witte goud’ genoemd omdat je met zout het eten langer kon bewaren. Wel handig in een tijd waarin de koelkast nog niet bestond!
Zeewater is zout, maar de Dode Zee tien keer zo zout is als de Noordzee. Toch is dat niet de het zoutste water op onze planeet. Het Don Juan-meer in Antarctica heeft een zoutgehalte van meer dan 40%. Het water is zo zout dat het water er niet kan bevriezen.
Kun je wel wat extra geluk gebruiken? Strooi dan zout over je linkerschouder. Het Latijnse woord voor links is ‘sinister’. Door zout over je linkerschouder te gooien, zou je zo de duivel verjagen.
In de serie basisingrediënten verschenen eerder:
Basisingrediënt: pasta
Basisingredient: suiker
Basisingredient: room
Basisingredient: meel en rijsmiddelen
Basisingredient: eieren
Basisingrediënt: boter
