Ik ben gefascineerd door de geschiedenis van ons eten. Het leek me dan ook leuk een serie te maken waarin ik de geschiedenis van beroemde gerechten en producten onder de loep neem. In dit deel van de serie twee heerlijke gebakjes: madeleine en tompouce
Geschiedenis van beroemde gerechten
Tompouce
De tompouce (ook wel geschreven als tompoes) is een typisch Nederlands gebakje van bladerdeeg met banketbakkersroom en roze glazuur.
Een onbekende banketbakker uit Amsterdam maakte dit gebakje en liet zich voor de naam inspireren door het rondreizend circus (1845) van generaal Tom Thumb, een ‘dwerg’ van 63,5 centimeter. Een echt klein duimpje dus. Dit personage uit het sprookje van de gebroeders Grimm heet in het Frans Tom Pouce.
Waarom er juist gekozen werd voor deze naam, en dan ook nog in het Frans, is helaas niet bekend. Wel weten we dat er in het buitenland al gebakjes bestonden die grote overeenkomsten vertonen met onze tompouce. Zoals de Franse millefeuille, die al gemaakt wordt sinds de 18eeeuw. De glazuur van dit gebakje is echter wit en de vorm soms vierkant en dan weer rechthoekig.
Vaak wordt er verwezen naar de link tussen dit gebakje en Napoleon. In de Verenigde Staten wordt een tompouce dan ook een ‘Napoleon’genoemd, net als in Zweden (napoleonsbakelse) en Polen (Napoleonka).
In Italië kennen ze weer de mille foglie. Daar wordt overigens geloofd dat het gebakje zijn oorsprong kent in Napels, dat later is verbasterd tot Napoleon…
Laten we het houden op ‘beter goed gejat dan slecht bedacht’ toch?!
Leuk feitje: Marten Toonder liet zich bij de banketbakker inspireren tot de naam van zijn geliefde personage Tom Poes.
Madeleine
Een madeleine is een klein schelpvormig cakeje.
Over de herkomst bestaan zoals gebruikelijk weer verschillende verhalen. De meeste ervan spelen zich af in de streek Lotharingen (Lorraine op z’n Frans) rond 1750. Madeleine was een dienstmeisje voor kardinaal Paul de Gondi uit Commercy (Lorraine). Zij bakte voor hem deze heerlijke cakeje in de vorm van een St. Jacobsschelp.
Of was het toch Madeleine Paulmier, kok van Hertog Stanislaus van Lorraine, naar wie de cakejes zijn vernoemd? Via zijn vrouw werden de madeleines geïntroduceerd aan het hof van Versailles en waren meteen geliefd. Ook gaat een verhaal over een zekere Madeleine die de cakejes aanbood in Lorraine aan pelgrims op hun weg naar Compostela.
Een recept met de naam Madeleine verscheen voor het eerst in een kookboek uit 1755
Cakes à la Madeleine
On a pound of flour, you need a pound of butter, eight egg whites & yolks, three fourths of a pound of fine sugar, a half glass of water, a little grated lime, or preserved lemon rind minced very finely, orange blossom praliné; knead the whole together, & make little cakes, that you will serve iced with sugar.
Menon, Les soupers de la Cour ou L’art de travailler toutes sortes d’aliments, p.282 (1755).
Met de populariteit van de madeleines kwam ook het gebruik van metalen bakvormen steeds meer op in Europa.
Samen met de stokbrood en de croissant behoort de madeleine inmiddels tot hét dieet van de Fransman. Op mijn blog vind je recepten voor madeleines in verschillende smaken, bijzondere paarse ube madeleines en zelfs een hartige madeleine!
Meer lezen over de geschiedenis van beroemde gerechten?
