In de serie basisingrediënten een product dat vrijwel standaard in iedere Nederlandse koelkast zal liggen: boter. Het is in ieder geval één van mijn favoriete ingrediënten! Vandaag vertel ik je alles over het basisingrediënt boter.
Boter
Als ik het in mijn recepten heb over boter, bedoel ik eigenlijk standaard roomboter. Maar er is uiteraard ook plantaardige boter. Voor wie geen zuivel kan of wil eten.
Roomboter is een smeerbaar vet gemaakt van melk. Boter bestaat vooral uit afgeroomde melk (room) en een klein beetje water. Om 1 kilo boter te maken, is de room van ongeveer 25 liter melk nodig.
Roomboter bevat vitamine A, D en E en mineralen zoals calcium en kalium. Boter heeft een vetgehalte van tussen de 80 en 90%. Het bevat vooral verzadigd vet .
Margarine lijkt op boter, maar is geen zuivelproduct. Het is net als boter een smeerbaar vet, maar dan gemaakt van plantaardige oliën. Het wordt in de fabriek gemaakt van dierlijke en plantaardige vetten zoals visolie en soja-olie. Hier worden stoffen aan toegevoegd als zout, emulgatoren, conserveringsmiddelen en kleurstoffen. Margarine bevat evenveel vet als boter. Omdat de vetten van margarine van nature niet de vitamines A en D bevatten, moeten deze – wettelijk verplicht (!) – worden toegevoegd. Van margarine bestaan er ook varianten met een lagere hoeveelheid vet, zoals halvarine (40% vet).
Soorten boter
- Roomboter ongezouten
- Roomboter gezouten (bevat maximaal 2% zout. NB: de Franse beurre salé bevat meer dan 3% zout!)
- Grasboter (gemaakt van melk uit de periode dat de koeien in de wei lopen en vers gras eten)
- Smeerbare roomboter (boter waaraan koolzaadolie is toegevoegd om het smeerbaarder te maken)
- Braadboter (boter waarvan het vocht grotendeels onttrokken is en een vetgehalte heeft van 97% vet)
- Rauwmelkse boter (boter gemaakt van ongepasteuriseerde melk)
- Geitenboter (gemaakt van geitenmelk)
- Schapenboter (gemaakt van schapenmelk)
- Karneboter (ook wel beurre de baratte. Boter gemaakt van gefermenteerde melk en langer gerijpte room)
- Margarine
- Halvarine
- Kruidenboter (boter met verschillende kruiden en vaak ook knoflook)
- Bruine boter (ook wel hazelnootboter of beurre noisette genoemd. Gesmolten boter waarbij de eiwitten bruin kleuren, wat resulteert in een hazelnootachtige smaak en geur)
- Ghee (ook wel geklaarde boter genoemd. Boter waarbij het vocht en de melkeiwitten worden gescheiden. Het botervet dat overblijft is een prima product om in te bakken of braden)
Voedingswaarde van boter
1 eetlepel (15 gram) roomboter bevat 111 calorieën . Daarnaast bevat boter ook calcium en kalium en vitamine A, B12, D en E.
Zelf boter maken
Wist je dat je ook zelf boter kunt maken?
Het beste is dat te doen met slagroom, liefst direct bij de boer gehaald! Mix de room tot deze zich splitst in romige karnemelk en boter. Je kunt dit ook doen in een pot die je heel hard schudt: dat lijkt het meest op karnen. Haal de boterklont eruit en kneed tot een bal. Vul een grote kom met ijskoud water en kneed de boter in het ijskoude water tot het water troebel wordt. Herhaal dit een paar keer tot het water helder blijft. In dit artikel vertel ik je er meer over.
Tips&trucs
Vergeten boter uit de koelkast te halen en het recept vraagt om zachte boter op kamertemperatuur? Geen probleem, er zijn een aantal manieren om harde boter snel zacht te krijgen:
- rasp de boter
- verwarm een glas door er heet water in te gieten en even te laten staan. Gooi het water weg en zet het glas omgekeerd over je boter. Na een paar minuten is deze zacht genoeg om verwerkt te worden.
Populair in veel restaurants: opgeklopte boter. Smelt 100 g (gezouten) boter, doe in een metalen kommetje in een grotere kom gevuld met ijs.Klop tot de boter wit, dik en smeuïg wordt. Voeg er eventueel smaakmakers aan toe. Zie ook dit recept voor opgeklopte boter met zeewier.
Gerechten met boter
Boter is natuurlijk een basisingrediënt in talloze gerechten. In onderstaande gerechten speelt boter echt een grote(re) rol:
- Boterkoek
- Roomboterkerstkransjes
- Kruidenboter
- Coquilles in hazelnootboter
- Gnocchi met boter en salie
Spreekwoorden over boter
Er zijn een aantal spreekwoorden in de Nederlandse taal waarin boter een rol speelt. Weet jij de betekenis van onderstaande spreekwoorden of gezegdes?
Met zijn neus in de boter vallen (geluk hebben)
Hij kan geen deuk in een pakje boter slaan (niets kunnen presteren, onhandig zijn)
Boter bij de vis (bij levering direct betalen)
Een boterbriefje halen (trouwen)
Boter op je hoofd hebben (veel kritiek hebben op anderen, maar zelf ook schuldig zijn)
Trivia over boter
Boter is een beschermde naam, om boter te heten moet een product minstens 80% melkvet bevatten. Er is ook halfvolle boter; die moet een vetgehalte hebben van 40%.
De Amerikaanse Peanutbutter werd in Nederland op de markt gebracht door Calvé in 1948. Maar de naam mocht in Nederland niet vertaald worden als pindaboter omdat boter dus een beschermde naam was. Maar waarom werd het dan uiteindelijk pindakaas genoemd? Waarschijnlijk is dit afkomstig uit Suriname. Daar was een aantal jaar eerder – in 1944 – al een pindakaasbedrijfje gestart in Paramaribo: Bharos Pindakaas. Iets minder dan 200 jaar daarvoor, in 1783, werd er in Suriname al gesproken over Pinda-Käse. De Duitse zendeling C.L. Schumann beschreef daarmee een product van gestampte pinda’s in blokvorm waarvan, net als bij kaas, plakken werden gesneden!
Het smeltpunt van boter ligt tussen de 26 en 32 graden celcius.
Tv-kok Julia Child zei het al: “With enough butter, anything is good!” Wist je dat de Fransen gemiddeld 8 kilo boter per persoon per jaar eten en daarmee de grootste boterliefhebbers ter wereld zijn?
In de serie basisingrediënten verschenen eerder:
Basisingrediënt: pasta
Basisingredient: suiker
Basisingredient: room
Basisingredient: meel en rijsmiddelen
Basisingredient: eieren
